In juni stemde de Eerste Kamer over het wel of niet invoeren van de datadeelwet WGS. Deze nieuwe wet stelt de overheid in staat om eenvoudiger gegevens uit te wisselen en te analyseren. De reden die de overheid geeft voor het invoeren van deze wet is het bestrijden van maatschappelijke problemen en criminaliteit, maar privacydeskundigen hebben er behoorlijk wat kritiek op. Ze zijn namelijk bang dat deze wet niet in het voordeel van de privacy van de ‘gewone burger’ gaat zijn. Maar hoe komt dat eigenlijk? Dat gaan we je vertellen in dit artikel!
Waarom maken experts zich zorgen over de WGS?
Als Wet Gegevensverwerking en Samenwerkingsverbanden ingaat op 1 maart 2025, dan krijgt de overheid ineens veel vrijheid om een hoop gegevens van burgers te verzamelen en analyseren. Volgens onderzoeksplatform Follow the Money zit dit wel gevaarlijk dicht bij de grenzen die de Grondwet aangeeft op het gebied van privacy. Experts op het gebied van privacy van gegevens en data maken zich al langer zorgen over de privacy van de bevolking en de steeds grotere controle die de overheid hierover heeft. Denk bijvoorbeeld aan de Digital ID, CBDC en het idee voor een Europees Medisch Dossier.
Wat houdt de WGS nu precies in?
Het idee van dit nieuwe wetsvoorstel is dat de overheidsorganisaties gaan samenwerken op het gebied van data. In Nederland gaat dit dan om de gemeente, de politie, het OM, het UWV of de Belastingdienst, maar ook diverse banken en andere financiële instellingen. Deze organisaties gaan onderling gegevens uitwisselen over bepaalde casussen. Dit gebeurt sinds 2008 in sommige situaties al wel, maar tot nu toe was daar nog geen wettelijke basis voor. Vanaf maart 2025 dus wel. Vanaf het moment dat het wetsvoorstel naar de Eerste Kamer ging afgelopen juni, is er nog veel aan gesleuteld. Dit heeft wel het gevolg gehad dat de wet nu strikte voorwaarden stelt aan het delen van informatie binnen vier samenwerkingsverbanden in de zorg, justitieketen en het openbaar bestuur. Worden jouw gegevens uitgewisseld tussen de organisaties, dan ontvang je hierover bericht, maar je kunt het niet tegenhouden!
Wat kunnen negatieve gevolgen zijn van de WGS?
Experts maken zich natuurlijk niet voor niets alsnog zorgen om de gevolgen van de nieuwe wetgeving. Er kwam veel tegenstand van onder andere de vakbond FNV en de Landelijke Cliëntenraad, die mensen met een uitkering vertegenwoordigt. Zij zijn bang voor nieuwe Toeslagenaffaires als gevolg van de nieuwe wet. Data kan leiden tot een verkeerde profielschets van een burger. Daarnaast heeft degene van wie er informatie uitgewisseld wordt geen kans om zich te verdedigen of om uitleg te geven. Dit kan leiden tot verkeerde interpretatie van data en dus ook onterechte conclusies. Ook de Autoriteit Persoonsgegevens was onder andere hierdoor niet blij met het wetsvoorstel. Toch werd de wet in juni aangenomen door de Eerste Kamer en inmiddels is bekend dat hij op 1 maart 2025 in werking treedt.